صیغه اخوّت یك نوع پیمان برادری دو مسلمان با یكدیگر است كه در شداید یار و كمك كاریكدیگر باشند و همدیگر را به انجام كارهای خیر سفارش كنند و برای یكدیگر دعا كنند. این كار بسیار خوب راپیامبر(ص)در سال اوّل هجرت (1) در مدینه بین مسلمانان ایجاد كرد تا در ضمن این كه محبتشان به یكدیگر زیاد می شود, از تفرقه و جدایی كه بین افراد پیش می آید, جلوگیری كند. این كار در صدر اسلام در حل مشكلات , بسیارمفید واقع شد و گره های مشكل از كار مسلمانان در جنگ ها و دیگر امور اجتماعی را باز كرد.

به سبب عظمت روز غدیر مناسب است برادران مؤمن با یكدیگر در این روز عقد اخوت بخوانند.به این صورت كه دست خود را بردست راست برادر خود بگذارد و بگوید:واخیتك فی الله و صافیتك الله فی الله و عاهدت الله و ملائكته وكتبه و رسله و انبیائه و الائمة المعصومین علیهم السلام علی انی ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اذن لی بان ادخل الجنة لا ادخلها الا و انت معی آن گاه برادر مؤمن می گوید:قبلت آن گاه بگو: اسقطت عنك جمیع حقوق الاخوة ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزیارة.(2)

وقتی كه طرف مقابل قبول كرد برادر معنوی یكدیگر خواهند شد.

همان گونه كه در متن صیغه عقد برادری آمده است اقتضای این برادری شریك ساختن طرف دیگر در دعا ، زیارت وشفاعت است. یعنی اگر دعا نمود به برادر خویش نیز دعا كند و اگر به زیارت اولیای خدا مانند پیامبر(ص) و ائمه(ع)نائل شد از جانب او نیز زیارت كند. همچنین در قیامت اگر حق شفاعتی نصیب او گردید ، از وی شفاعت نماید.

عقد اخوت یك تعهد اخلاقی است كه تعهد و التزام به آن نیز اخلاقی است ؛ بنابراین اگر دو طرف توافق كنند می تواند لغو شود و صیغه خاصی برای لغو آن نیست.

واقعه غدیر حادثه‌ای تاریخی نیست که در کنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود.
غدیر تنها نام یک سرزمین نیست. یک تفکر است، نشانه و رمزی است که از تداوم خط نبوّت حکایت می‌کند. غدیر نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایه‌داران امامت است.
آری غدیر یک سرزمین نیست، چشمه‌ای است که تا پایان هستی می‌جوشد، کوثری است که فنا برنمی دارد، افقی است بی‌کرانه و خورشیدی است عالمتاب.

و غدیر، روز حماسه جاوید، روز ولایت، روز امامت، روز وصایت، روز اخوت، روز رشادت و شجاعت و شهامت و حفاظت و رضایت و صراحت ‏شناخته شد. روز نعمت، روز شکرگزاری، روز پیام رسانی، روز تبریک و تهنیت، روز سرور و شادی و هدیه فرستادن، روز عهد و پیمان و تجدید میثاق، روز تکمیل دین و بیان حق، روز راندن شیطان، روز معرفی راه و رهبر، روز آزمون، روز یأس دشمن و امیدواری دوست و خلاصه روز اسلام و قرآن و عترت، روزی که پیروان واقعی مکتب حیات‏بخش اسلام آن را گرامی می‌دارند و به همدیگر تبریک می‌‏گویند.

پیامبر اسلام(ص) بین اصحاب عقد برادری خواند و بین خود و علی(ع) نیز برادری قرارداد؛ و با  این عقد اخوت، برادری و مساوات و برابری در اسلام را بنیان گذاشت، اهل جهان را یک عائله و افراد بشر را عضو یک خانواده شمرد و برای همیشه نژادپرستی و امتیازات مادی و قبیلگی و رنگ پوست را از ساحت مقدس اسلام پاک نمود.  وا اسف از استعمار و استثمار فرهنگی و سیاسی دنیای استکبار که مانع از اجرای این اصل در روی زمین است.

«إنَّ هذهِ اُمَّتُکم اُمَّهً واحِدَهً و اَنا  رَبُّکم فَاعبُدونِ» « این آیین شما آیین یگانه‌ای است مشترک همه ادیان من است و من پروردگار شمایم، پس مرا بندگی کنید». (سوره انبیاء آیه 92) - « قُل یا اَیهَا النّاسُ اِنّی رَسُولُ‌الله اِلَیکم جَمیعاً » «بگو: ‌ای مردم من فرستادة خدا به سوی همة شما هستم» (سوره اعراف آیه 157) ولی این بینات و براهین ساطعات برای یهود و نصارای آن روز همچنین برای صهیونیست‌ و امپریالیست این زمان خوشایند نبوده و نیست، چون آنان با این مساوات‌ها و برابری‌های نمی‌توانند تفوّق و برتری خود را بر جهان مستضعفان محکم سازند و جلوی استعمارشان از خلق، گرفته می‌شود!

وقتی ابوذر غفاری در محضر رسول‌الله(ص) با «غلام سیاهی» در محاکمه‌ای می‌گوید: «یا ابنَ السَّوداء»‌ ای پسر سیاه‌پوست، پیامبر اسلام ناراحت و خشمگین شده، فرمود: «طَفَّ الصّاعُ لَیسَ لِاَبنی البَیضاءَ عَلَی ابنِ السَّوداءِ فَضلٌ الّا بِالتَّقوی اَو بِعَمَلٍ صالِحٍ» همانند هم هستید و هیچ برتری بر یکدیگر ندارید مگر به تقوی یا عمل صالح، «فَوَضَعَ ابوذَرُّ خَدَّهُ عَلَی الاَرضِ و قالَ لِلاَسوَدِ قُم فَطَأ عَلی خَدّی تَکفیراً  لَهُ عَن قَولِهِ» ابوذر به کفاره این سخنی که گفت: چهرة خود را به روی زمین گذارد و به آن سیاه‌پوست گفت: بر خدّ و چهرة من به کفاره گناهم پای بمال (و عفوم کن) این مکتب، مکتبی مترقی و قابل رشد در جهان است اگر دشمن بگذارد. (روح‌الدین الاسلامی ص 289)

 این است مفهوم مساوات و برابری

و این سخن رئیس مذهب تشیع حضرت صادق(ع) است که فرمودند:
« اَلمُسلِمُ اخُ المُسلِم، وَ حقُّ المُسلِمِ علی اَخیهِ المُسلِمِ اَن یشبَعَ وَ یجوعُ اَخُوهُ، وَ لا یروِی وَ یعطِشُ اَخُوهُ وَ لایکتَسی وَ یعری اَخُوهُ فَما اَعظَمُ حَقُّ المُسلِمِ عَلی اَخیهِ المُسلِمِ» مسلمان برادر مسلمان است و حق مسلمان بر برادرش این است که او سیر نگردد و برادرش گرسنه و او سیراب نگردد در حالی‌که برادرش تشنه است و او پوشیده نباشد که برادرش عریان باشد آنگاه حضرت فرمود چه بزرگ است حق مسلمان بر برادر مسلمانش(سفینةالنجاة ج یک ص13)؛ (سیاه باد روی آن دولت‌های مسلمانی که حقوق مسلمین مستضعف را به جیب اربابان خود و کارتل‌های نفتی در جهان می‌ریزند در حالی‌که برادران و خواهران مسلمان آنان در کشورهای خود و قاره آفریقا و سایر بلاد، گرسنه و فرزندانشان از سوء تغذیه و کمبود مواد غذایی می‌میرند و لباس به تن ندارند و خانه و کاشانه ندارند و زیر آسمان زندگی می‌کنند که سقفی بر آنان سایه نمی‌افکند).

امروز دادخواهی مردم مظلوم غزه که با محاصره چند هفته‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند و کشورهای عربی برای صلح با رژیم صهیونیستی اعلام آمادگی کرده‌اند این در حالی است که سران رژیم صهیونیستی با ادامه محاصره نوار غزه همچنان از حمله نظامی گسترده به این منطقه سخن‌ می‌گویند. امروز مسئله محاصره غزه از طرف صهیونیست‌ها موضوع بسیار مهمی است در تنگنا قرار دادن مظلومین فلسطینی برای جامعه اسلامی و بشری درد بزرگی است که باید سازمان حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی که مدعی حمایت از جامعه انسانی هستند و سکوت اختیار کردند یا به یک بیانیه بسنده می‌کنند باید از خشم آزادمردان و زنان ستمدیده جهان بترسند و در آینده پاسخگوی این جنایت‌ها باشند.

چه کسی جز علی(ع) لیاقت برادری پیامبر(ص) را داشت؟

آری، پیامبر(ص) بین افراد صحابه با قرین و هم‌رتبة خود، برادری ایجاد کرد، بر این اساس هم باید برای خویش برادری انتخاب کند لذا کسی را لایق در این مقام جز علی(ع) ندید که او را به برادری برگزید، که خداوند ضمن وحی که به جبرئیل و میکائیل کرد، فرمود: « اَفَلا کنتُما مِثلَ عَلی‌بنّ‌ابیطالِبٍ(ع) اخَیتُ بَینَهُ وَ‌ بَینَ مُحَمَّدٍ » آیا شما مانند علی‌بن‌ابی‌طالب نیستند؟ ( و از فداکاری او درس نمی‌گیرید) (سفینه النجاه ج یک ص13)؛ به این دلیل من بین او و محمد(ص) برادری برقرار کردم و این سخن در شأن حضرت به مناسبت لیله المبیت «که علی(ع) در جای پیامبر(ص) خوابید» آمده است.

تعریف اخوت و برادری از پیامبر(ص)

درباره اخوت و برادری مؤمنین با یکدیگر، پیامبر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: « اِنَّما المُومِنُونَ فی تَراحمهِم و تَعاطُفِهِم بمِنزِلَهِ الجَسَدِ الواحِدِ اِذا اشتِکی مِنهُ عُضوٌ واحِدُ تِداعی لَهُ سائِرُ الجَسَدِ بِالحُمی وَ السَّهَرِ»  مؤمنین در ترحم و عواطف انسانی البته به منزله یک جسد هستند، به هنگام احساس درد از یک عضو بدن سایر اعضا و جوارح بدن به سبب تب و بیداری تداعی نموده و به درد می‌آید. (سفینه ‌البحار ج یک ص 13) یعنی اگر یک انسان مسلمان و مؤمن در قارة آفریقا  یا آسیا و دیگر نقاط جهان از گرسنگی و در فقر، به جان آید  یا از بین برود، ما مسلمانان باید احساس مسئولیت نموده و آن درد را به جان احساس کنیم، وای بر ما که اگر در کشور خود افراد گرسنه و محروم داشته باشیم و خم به ابرو نیاوریم؛ زیرا که اسلام مرز نمی‌شناسد، تمامی مسلمین در جهان به منزلة یک پیکر و یک جسد هستند که باید شریک دردهای همدیگر بوده و غمخوار هم باشیم.

گرچه گفته شده است که پیامبر(ص) بزرگوار در چند نوبت در زمان‌های مختلف بین اصحاب، عقد برادری خواند اما آنچه مشهود است از جمله فضیلت‌های روز عید غدیر انجام عقد اخوت با اخوان مؤمنین است که مرحوم شیخ در مستدرک وسائل از کتاب زادالفردوس و مرحوم محدث فیض نیز در خلاصة‌الاذکار نقل فرمودند که بگذار دست راست خود را بر دست راست برادر مؤمن خود صیغه  اخوت را چنین بخواند « و اخَیتُک فِی‌الله، وَ صافَیتُک فِی‌اللهِِ و صافَحتُک فِی‌اللهِ، وَ عاهَدتُ‌الله وَ مَلائِکتَهُ وَ کتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ اَنبِیاءَهُ، وَ الاَئِمَّهِ المَعصومینَ علیهمُ السَّلامُ، عَلی اَنّی اِن کنتُ مِن اَهلِ الجنَّه ِ وَ الشَّفاعَه ، وَ اُذِنَ لی بِاَن اَذخُلَ الجَنَّه َ لا اَذخُلُها اِلّا وَ اَنتَ مَعی» آنگاه مؤمن بگوید «قَبِلتُ» پس بگوید «اَسقَطتُ عَنک جَمیعَ حُقوقِ الاُخوَّهِ ما خَلاَ الشَّفاعَهَ وَ الدُّعاءَ وَ الزِّیارَهَ».

«برادر دینی تو شدم و با تو صاف و خالص گردیدم و مصافحه می‌کنم و دست می‌دهم با تو در راه خدا، و عهد بستم با خدا و فرشتگان و کتاب‌ها و پیامبرانش و امامان معصوم (علیهم‌السلام) بر اینکه همانا اگر من از اهل بهشت و شفاعت می‌باشم و اجازه داده شد به من که وارد بهشت شوم، داخل بهشت نگردم مگر اینکه تو با من باشی.» سپس برادر مؤمن می‌گوید «قبول کردم و پذیرفتم و ساقط کردم از تو همه حقوق برادری را جز شفاعت و دعا و زیارت را.

در روز عید غدیر خم، تا چه زمانی از روز می شود صیغه برادری خواند؟
یکی از اقدامات رسول خدا (ص) پس از هجرت به مدینه، برقرار ساختن پیمان برادری میان مسلمانان به صورت دو به دو بود. این کار عملی فوق العاده مهم در تثبیت اسلام در مدینه به شمار می رود؛ زیرا از طرفی مهاجرین مکه با انصار مدینه در طرز تفکر و زندگی فاصله زیادی داشتند و از طرف دیگر میان خود انصار، یعنی میان دو قبیله اوس و خزرج، دهها سال جنگ و جدال حاکم بود، به طوری که دشمن خونی هم به شمار می رفتند و با این اختلافات شدید‏، ادامه حیات دینی و سیاسی به هیچ وجه امکان نداشت، لذا پیامبر (ص)  از طرف خدا مأمور شد که مهاجرین و انصار را با هم برادر کند. آن حضرت نیز میان آنها پیمان اخوت جاری ساخت. این پیوند که طبعاً ایجاد آن بر اساس وجوه اشتراک آنان با یکدیگر بود، بعدها همچنان حفظ شد؛ مثلاً پیامبر میان ابوبکر و عمر، عثمان و عبدالرحمن بن عوف، طلحه و زبیر پیمان برادری جاری ساخت. خود پیامبر (ص) نیز با حضرت علی (ع) پیمان برادری بست.

گرچه خواندن صیغه اخوت در روز عید غدیر سفارش شده و بسیار نیکو است و از ثواب فراوانی برخوردار است، اما اختصاص به این روز ندارد و در تمام ایام سال می توان به این سنت حسنه عمل کرد. در مورد اجرای این صیغه در روز عید غدیر خم، بنابر آنچه در کتاب های روایی آمده، در تمام روز عید غدیر خم مستحب است